ปริศนา "ดาวผู้มาเยือน" ในปี 1181

 

ภาพสีเพี้ยนแสดงดาวของพาร์คเกอร์(Parker’s Star) และเนบิวลา Pa30 ในช่วงอินฟราเรดจาก WISE ซึ่งขณะนี้นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่ามีความเชื่อมโยงกับรายงานการพบเห็นซุปเปอร์โนวาในปี 1181 ซ้าย: สีฟ้าเขียวแสดงการเปล่งคลื่นที่ 11 ไมครอน และ 22 ไมครอน ภาพขวา: เขียวที่ 11 ไมครอนและแดง 22 ไมครอน ในขณะที่เหลืองแสดงการเปล่งคลื่นอุลตราไวโอเลตที่บันทึกโดยกล้องโทรทรรศน์อวกาศ Galex และเส้นความแรงเสมอ(contour) แสดงการเปล่งรังสีเอกซ์ ยูวีและรังสีเอกซ์ส่วนใหญ่มาจากแกนกลางของเนบิวลาที่ดาวของพาร์คเกอร์เผาไหม้ลุกโชนสว่าง 

     ทีมนักดาราศาสตร์นานาชาติบอกว่า ปริศนาบนฟากฟ้าอายุเก้าร้อยปีเศษเกี่ยวกับกำเนิดของซุปเปอร์โนวาที่โด่งดังเหตุการณ์หนึ่งซึ่งถูกพบเป็นครั้งแรกเหนือแผ่นดินจีนในปี 1181 กระจ่างแล้วในที่สุด

     งานวิจัยใหม่ที่เผยแพร่วันที่ 15 กันยายน ในวารสาร Astrophysical Journal Letters บอกว่าเนบิวลาหรือเมฆก๊าซบางๆ ก้อนหนึ่งที่เรียกว่า Pa30 ที่ขยายตัวอย่างรวดเร็ว ล้อมรอบดาวที่ร้อนมากที่สุดดวงหนึ่งในทางช้างเผือกที่เรียกว่า ดาวของพาร์คเกอร์
(Parker’s Star) มีคุณลักษณะ, ตำแหน่ง และอายุสอดคล้องกับซุปเปอร์โนวาครั้งประวัติศาสตร์ดังกล่าว

     ในทางช้างเผือกเกิดซุปเปอร์โนวาที่สว่างเพียง 5 เหตุการณ์เท่านั้นในช่วงสหัสวรรษหลังนี้(เริ่มต้นในปี 1006) ในกลุ่มนี้มีเพียงซุปเปอร์โนวาของคนจีนซึ่งก็รู้จักกันอีกชื่อว่า ดาวผู้มาเยือนของจีน(Chinese Guest Star) ของปี ค ศ 1181 ที่ยังคงเป็นปริศนา มันถูกพบเห็นและบันทึกเป็นหลักฐานโดยนักดาราศาสตร์จีนและญี่ปุ่นในศตวรรษที่ 12 ซึ่งบอกว่ามันมีความสว่างพอๆ กับดาวเสาร์ และปรากฏให้เห็นไป 6 เดือน(ตั้งแต่วันที่ 6 สิงหาคม 1181 จนถึง 6 กุมภาพันธ์ 1182) พวกเขายังบันทึกตำแหน่งคร่าวๆ บนท้องฟ้าที่สังเกตเห็นเหตุการณ์ แต่ก็ไม่เคยมีการยืนยันซากการระเบิดครั้งนี้โดยนักดาราศาสตร์สมัยใหม่ วิทยาศาสตร์สมัยใหม่รู้จักซุปเปอร์โนวาอีกสี่แห่งที่เหลือเป็นอย่างดี ซึ่งรวมถึงซุปเปอร์โนวาที่ระเบิดในปี 1054 ซึ่งสร้างเนบิวลาปู(Crab Nebula) ที่โด่งดังด้วย

     แหล่งการระเบิดในศตวรรษที่ 12 เป็นปริศนาจนกระทั่งการค้นพบล่าสุดที่ทำโดยทีมนักดาราศาสตร์นานาชาติจากฮ่องกง, สหราชอาณาจักร, สเปน, ฮังการี และฝรั่งเศส ในรายงานฉบับใหม่ นักดาราศาสตร์ได้พบว่า เนบิวลา Pa30 กำลังขยายตัวด้วยความเร็วที่สูงมากกว่า 1100 กิโลเมตรต่อวินาที(ด้วยความเร็วนี้ การเดินทางจากโลกไปดวงจันทร์ใช้เวลาเพียง 5 นาทีเท่านั้น) พวกเขาใช้ค่าความเร็วนี้เพื่อหาอายุของมันได้ที่ราว 1000 ปี ซึ่งสอดคล้องกับเหตุการณ์ในปี 1181

      Albert Zijlstra ศาสตราจารย์ด้านดาราศาสตร์ฟิสิกส์ที่มหาวิทยาลัยแมนเชสเตอร์ สหราชอาณาจักร อธิบายว่า รายงานทางประวัติศาสตร์ระบุ “ดาวผู้มาเยือน” อยู่ระหว่างกลุ่มดาวของจีน 2 แห่ง(ฉวนเช่อ; Chuanshe และ ฮวาไก้; Huagai ใกล้กลุ่มดาวคาสสิโอเปียในสมัยใหม่) ก็ตรงกับตำแหน่งของดาวของพาร์คเกอร์ นี่หมายความว่าทั้งอายุและตำแหน่งนั้นสอดคล้องกับซุปเปอร์โนวาปี 1181

     Pa30 และดาวของพาร์คเกอร์น่าจะเป็นผลจากการควบรวมของดาวแคระขาว(white dwarfs) สองดวง คิดกันว่าเหตุการณ์ดังกล่าวนำไปสู่ซุปเปอร์โนวาชนิดที่พบได้ยากและค่อนข้างสลัวที่เรียกว่า ซุปเปอร์โนวาชนิดหนึ่งเอเอกซ์(Type Iax supernova) แต่ Zijlstra กล่าวเสริมว่า มีซุปเปอร์โนวาเพียง 10% เท่านั้นที่เป็นชนิดนี้ และก็ยังไม่เป็นที่เข้าใจดีนัก ความจริงที่ว่า SN 1181 สลัวแต่ก็จางแสงลงช้ามากๆ ก็สอดคล้องกับ(ซุปเปอร์โนวา) ชนิดนี้ มันเป็นเหตุการณ์เพียงหนึ่งเดียวในลักษณะนี้ที่เราจะสามารถศึกษาทั้งเนบิวลาซากซุปเปอร์โนวาและซากดาวที่เหลือ และยังมีคำอธิบายถึงการระเบิดในตัวมันเองด้วย

     การควบรวมของซากดาว ไม่ว่าจะเป็นดาวแคระขาวและดาวนิวตรอน(neutron stars) ได้สร้างปฏิกิริยานิวเคลียร์ที่สุดขั้วและก่อตัวธาตุหนักที่อุดมด้วยนิวตรอนอย่างมาก เช่น ทองคำและพลาทินัม Zijlstra กล่าวว่า เมื่อรวมข้อมูลทั้งหมดนี้เช่น อายุ, ตำแหน่ง, ความสว่างของเหตุการณ์ และบันทึกทางประวัติศาสตร์ตลอดช่วง 185 วัน ได้บ่งชี้ว่าดาวของพาร์คเกอร์และ Pa30 เป็นผลจาก SN 1181 นี่เป็นซุปเปอร์โนวาหนึ่งเอเอกซ์ เพียงเหตุการณ์เดียวที่มีการศึกษาซากดาวและเนบิวลาในรายละเอียดที่เคยทำมา เป็นเรื่องดีที่สามารถไขปริศนาทั้งทางประวัติศาสตร์และดาราศาสตร์ได้ในคราเดียว

แหล่งข่าว phys.org : astronomer solve 900-year-old cosmic mystery surrounding Chinese supernova of 1181AD   
               space.com : 900-year-old Chinese supernova mystery points to strange nebula
              skyandtelescope.com : 60-second astro news: solving supernova mysteries